Κώστα Μάνη . Τα αποσιωπ(οι)ητικά της 'Ελλης

Τα αποσιωπ(οι)ητικά της 'Ελλης

Τέλη  δεκαετίας 1970.  Εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων Νικαίας. Η φιλόλογος Υακίνθη Βρετακάκη τους έβαλε εργασία: Να βρούνε κάποιο ιδιαίτερο ποίημα του Καβάφη, όχι από τα γνωστά, και να το παρουσιάσουν. Εκείνο τον καιρό είχανε κυκλοφορήσει κάτι συλλογές με αποκηρυγμένα, ανέκδοτα, κρυμμένα, τέτοια. Οπότε, το ενδιαφέρον του πράγματος ήταν να βρουν κάτι από αυτές. Στην έκτη, φοιτούν τρεις φίλοι. Ο Σταύρος Καπλάνογλου, ο Χρήστος Αγιαζλής και ο Νώντας Συμεωνίδης. Αχώριστοι. Μετά από το τελευταίο κουδούνι, το σκηνικό μεταφέρεται σ΄ένα παγκάκι στον ¨ κήπο¨ -  ένα παρκάκι απέναντι από το σχολείο. Τσιγάρα ολντνέιβι, χύμα, μια δραχμή το ένα από το περίπτερο και… “ Τι θα κάνουμε με την εργασία της Βρετακάκη;”.“Δεν πιάνουμε να γράψουμε ένα ποίημα μιμούμενοι την Καβαφική γραφή και να το παρουσιάσουμε για δικό του;’’, “Μέσα”. Θα γράψουν λοιπόν ο καθένας μια στροφή και θα πάνε εκδρομή στην Αίγινα όπου θα γίνει η ανάγνωση, η ανταλλαγή απόψεων και η προσπάθεια συγκόλλησης. Θέμα ταξιδιάρικο. Χώρος, Κωνσταντινούπολη, Ιωνία, Αλεξάνδρεια…

            Πήραν την επόμενη Κυριακή το ¨Ευτυχία Εξπρές¨και πήγανε στην Αίγινα. Από κει, από το λιμάνι, με τοπικό λεωφορείο, στην Αγία Μαρίνα. Καφές, μπάνιο, μπύρα, γεύμα με κοτόπουλο και διάφορες συνοδείες – πατάτες, πιλάφι, μακαρόνια- και συζήτηση για το ¨Καβαφικό ζήτημα¨. Μετά από αρκετή ώρα ανταλλαγής απόψεων αλλά και αντεγκλήσεων στις οποίες δεν υπάρχει λόγος να αναφερθούμε λεπτομερώς, προέκυψε το ποίημα «Το ταξείδιον του Κωνσταντίου». Ας δώσουμε με μορφή διαλόγου κάποια από τα μεταξύ τους διαμειφθέντα:

Νώντας: Σταύρο αρχίζεις

             Σταύρος:

                 ’’ Από ταις γειτονιαίς της Πόλεως έφυγε.

                     Της Κωνσταντίνου Πόλεως.

                     Την οδόν την άγουσαν εις τον Βαθυρρύακα

                     -τόν τουρκιστί Βουγιούκδερε καλούμενον- επήρε.

                     Το όνομά του, Κωνστάντιος.

                     Εκεί, τον ανέμενε το βρίκιον ¨Ελλήσποντος¨

                     το  οποίον είχεν ρότα

                     διά τας Κυδωνίας, την Πέργαμον, την Έφεσον, την Αλικαρνασσόν.

                     Κατάληξιν δε, τον της Αλεξανδρείας λιμένα.

Χρήστος:

                       Εις την Έφεσον απεβιβάσθη διά να προσκυνήση, ως είπεν,

                       εις τον ναόν της Αρτέμιδος

                       και ίνα μεταβή, ναυλώσας άμαξαν,

                       εις Άσπενδον και το εκεί Ωδείον.

                       Κατέλυσε εις πανδοχείον, εγγύς του Αϊδινίου

                       το οποίον διεχειρίζετο ωραιοτάτη κυρία

                       με ρωμαϊκά χαρακτηριστικά ωνομαζομένηΤραϊανή.

                       Την επαύριον, ως είχεν συμφωνήσει

                       μετά του καπετάνου Αποστόλη

                       το βρίκιον τον ανέμενε εις Αλικαρνασσόν.

Νώντας:

                        Μετ΄ ολίγων ημερών

                        και περί λύχνων αφάς της τρίτης,

                        ο νέος ονόματι Κωνστάντιος

                        απεβιβάσθη εις τον λιμένα της Αλεξανδρείας.

                        Τα βήματά του τον έφεραν εις την οδόνΛέψιους.

                        Εις την κακόφημον – ως λέγουν – συνοικίαν της πόλεως. ’’

Σταύρος (μετά από ολιγόλεπτη σιωπή):  Μού αρέσει.

Χρήστος:  Νομίζω ότι πείθει.

Νώντας:  Που το βρήκαμε;

Σ.: Ε;

Χ.: Ορίστε;

Ν.: Λέω, που το βρήκαμε;

Σ.: Που το βρήκαμε;

Χ.:  Αλήθεια, που το βρήκαμε;

Ν.:  Είναι μια καλή, πιθανότατη ερώτηση.

Σ.:  Τι απαντάμε;…

Χ.:  … αν τεθεί ένα τέτοιο ερώτημα;

Ν.:  Λοιπόν, έχω μια έμπνευση. Ακούστε. Κάποιος προπάππους του Σταύρου ήταν Κωνσταντινουπολίτης και το σπίτι του ήταν δίπλα στο σπίτι της μάνας του Καβάφη. Ήταν οικογενειακοί φίλοι. Όταν ο Καβάφης έφυγε, άφησε μέσα σε ένα βιβλίο, το χαρτί στο οποίο ήταν γραμμένη η πρώτη στροφή – αυτή που έγραψε ο Σταύρος. Με κάποιο τρόπο, που δεν ξέρουμε, όταν έφυγε η μάνα του ποιητή, το βιβλίο έμεινε στα χέρια του προπάππου. Και όπως είναι φυσικό απετέλεσε οικογενειακό κειμήλιο της οικογένειας Καπλάνογλου. Όσο για την δεύτερη στροφή…

Σ.: … έχω κι εγώ μια έμπνευση:  Η προγιαγιά του Χρήστου, η Ελισώ η Αϊδινιά, ήταν φίλη της Τραϊανής. Ο Καβάφης έγραψε την δεύτερη στροφή στο πανδοχείο της . Με τον χαμό της καταστροφής του 22, το φύλλο του χαρτιού στο οποίο είχε γράψει ο ποιητής αυτή τη δεύτερη στροφή, έμεινε μαζί με κάποια άλλα χαρτιά στα χέρια της Ελισούς. Έφτασε δε μαζί με το μπογαλάκι της και τις άπειρες περιπέτειες στις προσφυγογειτονιές της Κοκκινιάς. Έκτοτε, όπως είναι φυσικό, αποτελεί κειμήλιο της οικογένειας Αγιαζλή!

Χ.: Όσο για την τρίτη στροφή, του Νώντα, μπορούμε να ομολογήσουμε ότι την γράψαμε και οι τρεις μαζί. Κάτι τέτοιο πιστεύω ότι θα συμβάλλει στο να γίνει πιο πιστευτή η όλη μούφα. Τι λέτε;

Ν,Σ.:  Μέσα. Και, εννοείται, δεν φεύγει κουβέντα.

Χ.:   Εννοείται. Ούτε στην  Έλλη. Έτσι Νώντα;

Ν.:  Τι υπονοείς;  Ότι μπορεί να το αποκαλύψω στην Έλλη;

Χ.:   Όχι, αλλά να … λέω… μήπως…

Ν.:  Να μη λες ¨αλλά¨ και ¨μήπως¨ γιατί μου τη δίνεις!

Σ.:   Ελάτε, κόφτε το. Για να κλείσει το θέμα ας συμφωνήσουμε στο εξής: αν διαρρεύσει το ο,τιδήποτε, παύουμε να είμαστε τριανδρία! Εντάξει;

Ν,Χ.: Εντάξει.

Σ.:  Ίσως θα ήτανε καλό να το διαβάσουμε και σε ένα τρίτο ή μάλλον τέταρτο πρόσωπο πριν το ανακοινώσουμε στην αίθουσα.

Χ.: Και ποιος να είναι ο ακροατής;

Σ.: Να προτείνω την  Έλλη; Είναι πνεύμα αντιλογίας και πρώτη στις αντιρρήσεις. Αν περάσει από αυτήν, δεν έχουμε να φοβόμαστε τίποτα!

            Επίσης  δεν  είναι  αναγκαίο  να  αναφερθούν  διεξοδικά  τα  της  παρουσίασης  του ¨Ταξειδίου¨ στην  Έλλη  και  τις  γεμάτες  δυσπιστία  ερωτήσεις  της  στις οποίες κλήθηκαν  να  απαντήσουν  οι  τρεις  φίλοι.  Πάντως  ¨πέρασε¨  από  την  Έλλη, όχι  εύκολα  ομολογουμένως.

             Η παρουσίαση  στην αίθουσα  ήταν κραυγαλέα επιτυχημένη.  Η Βρετακάκη  φάνηκε  ενθουσιασμένη  αν και οι τρεις φίλοι  κοιτάζονταν  μεταξύ  τους κάνοντας  νοήματα του τύπου ¨ρε  μπας και  μας  δουλεύει; ¨ Ερώτηση  στην οποία  δεν  κατάφεραν  να  απαντήσουν.  Πάντως  η  Βρετακάκη  πρότεινε   να  παρουσιαστεί  η  δουλειά  τους  και  στις  πολιτιστικές  εκδηλώσεις  στο  τέλος  της  σχολικής  χρονιάς.  Αυτές  οι  εκδηλώσεις  με γενικό  τίτλο  «Οι  απόφοιτοι  του 197… μας  αποχαιρετούν »  έγιναν  ένα  τριήμερο  με  αγώνες  στίβου ,  μια  έκθεση  εικαστικών,  ένα  μονόπρακτο  και  μια  εκδήλωση  παρουσίασης  ποιητικών  και  πεζογραφικών  αποπειρών  των  τελειοφοίτων. Σ΄ αυτή  την  τελευταία,  ενέταξε  η  φιλόλογος  και  την  δουλειά  των  τριών  φίλων.  Εκεί, θα είχαν  να  κάνουν  με  ένα  δύσκολο  κοινό – καθηγητές , μαθητές , γονείς – που θα  είχαν  και  την  δυνατότητα  να  υποβάλουν  ερωτήσεις.  Και  εκεί  καλά  τα  πήγανε.  Ιδίως  στην  ερώτηση  ¨Ποιος  ήταν  ο  Κωνστάντιος;¨ ,  έκανε  αίσθηση  η  απάντηση:

                        « Μάλλον ήταν  ο  ίδιος  ο  Καβάφης.  Και  το ¨Ταξείδιον¨,

                         αυτό  που  θα  ήθελε  ο  ίδιος  να  κάνει.  Δεν  ξέρουμε 

                         αν  έγινε  ποτέ  έτσι  ακριβώς.  Σίγουρα  έγινε  ένα  μέρος

                         του,  όπως  περιγράφεται  στις  δύο  πρώτες  στροφές. Δεν 

                         γνωρίζουμε  αν  έφτασε  ποτέ  στην  Άσπενδο  ούτε  αν  ήταν

                         αυτό  το  ταξείδι  που  τον  έφερε  στην  Αλεξάνδρεια.  Σας 

                         είπαμε  ήδη  ότι  η  τελευταία  στροφή  αποτελεί  δική  μας 

                         αυθαιρεσία.  Ακόμα,  ότι  τα  στιχουργήματα  αυτά,  πρέπει 

                         να  τα  δούμε  με  επιείκεια  γιατί  αποτελούν  πρωτόλεια  

                         σχεδιάσματα  του  ποιητή»

      Την  εκδήλωση  ακολούθησαν  συγχαρητήρια  λογίδρια,  ευχές  για  επιτυχία  στις  εισαγωγικές  εξετάσεις  και  το  ¨κλείσιμο¨  από  έναν  συγκινημένο  γυμνασιάρχη.  Οι  σελίδες  του  ¨Βιβλίου  των  αποφοίτων  του  197…¨κατακλύστηκαν  από  συγχαρητήρια  σημειώματα  καθηγητών,  γονιών,  φίλων.  Όμως  τα  βλέμματα των  τριών  φίλων  μας,  εστίασαν σε  μια καταχώρηση  και  στα  αποσιωπητικά  πριν  από  την  λέξη  ¨ποιητές¨. Δεν  κατάφεραν  να  αποφασίσουν  αν  πρόκειται  για  λεπτή  ειρωνεία,  έπαινο  ή  απόρριψη.

Το μήνυμα  έγραφε:  «Συγχαρητήρια  στους  … ποιητές

                                                                          -Έλλη»

 

 

 

                                                                                                                                  Κώστας  Μάνης

                                                                                                                                   Αύγουστος  2015