Κώστα Μάνη : Το Μοιραίο Λάθος

Μοιραίο Λάθος

Κύριε,

ευδόκησε ν΄ ανοίξω εντός μου ένα παράθυρο

   ένα τόσο δα παράθυρο,

      που να διαπερνά μια αχτίδα από φως                                                                          

 

 «Την τελευταία στιγμή».  Ήταν ο τίτλος που μας δόθηκε από την φιλόλογό μας κυρία Ελένη Καβουνίδου. Εμείς κληθήκαμε να γράψουμε ένα διήγημα μ΄ αυτόν τον τίτλο. Ήταν 1972, φοιτούσα στο, εξατάξιο τότε, Γυμνάσιο Νικαίας. Στην Τετάρτη τάξη, την αντίστοιχη μετέπειτα πρώτη Λυκείου, στο πρακτικό τμήμα. Αυτό που επέλεγαν οι προοριζόμενοι για θετικές κατευθύνσεις. Το πρόγραμμα, το εκ του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων εκπορευόμενον, προέβλεπε και την συγγραφή δύο διηγημάτων κατά την διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Στο δε κλασικό, και την συγγραφή ποιημάτων. Σ΄ αυτά τα πλαίσια λοιπόν, μου προέκυψε ένας τίτλος – που προανέφερα – και η αναγκαιότητα συγγραφής ενός διηγήματος. Γύρισα στο σπίτι και άρχισα να ψάχνω σε μια στοίβα από κάτι παλιότερα περιοδικά που είχαμε μαζεμένα. Ο τίτλος τους:  ¨Μπράβο¨.

           Ας ανοίξω εδώ μια παρένθεση για να γράψω λίγα λόγια για το περιοδικό αυτό και για τον εκδότη του. Κυκλοφορούσε το 1964-65. Είχε αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον για τις παιδικές και τις πρώτες εφηβικές ηλικίες στις οποίες απευθυνόταν. Η ύλη του ήταν διηγήματα, μυθιστορήματα σε συνέχειες, ιστορικά θέματα, εκλαϊκευμένα επιστημονικά, κόμικς αυτοτελή και σε συνέχειες και ένα σωρό άλλα. Κάποια που θυμάμαι: ¨Καλλίνικος ο Πυρπολητής¨, ¨Ο ιππότης του χρυσού λιονταριού¨,  ¨Στη ζούγκλα του Αμαζόνιου¨, τα κόμικς ¨Συναγερμός στην Ινδιανάπολη¨, ¨Καπιτάν εναντίον Ντ΄Αρτανιάν¨. Ένα με πρωτόγονους και ήρωα τον Τούγκα, ένα με τον Μπαλαφάρ τον ταξιτζή και το ¨Ράδιο Κλωτσοσκούφι¨  με περιγραφές φανταστικών ποδοσφαιρικών αγώνων ανάμεσα σε φανταστικές πιτσιρικοομάδες! Ήταν εβδομαδιαίο. Στο 72-ο τεύχος σταμάτησε η κυκλοφορία του, προς μεγάλη θλίψη τόσο του αδελφού μου όσο και δικής μου, αλλά φαντάζομαι και όλων των πιτσιρικάδων αναγνωστών του. Ιδιαίτερα γιατί κάποιες συνέχειες μείνανε στη μέση. Για παράδειγμα, το αστυνομικό κόμικ ¨Στη σκιά του χαμαιλέοντα¨ με ήρωα τον Ρικ Χόσετ, έμεινε στο καρέ όπου ο επιθεωρητής Μπουρντόν, μετά από μια συμπλοκή με κακοποιούς, «ΠΕ…». Η αγωνία  και τα ερωτηματικά μας έμειναν για πάντα αναπάντητα. Ελπίζαμε το «ΠΕ…» να σήμαινε «ΠΕΘΑΙΝΕΙ» και ότι τελικά θα σωζόταν!

Περάσανε τα χρόνια και αισθάνομαι ακόμα ότι κάποια διαβάσματα από το «Μπράβο» έχουν επηρεάσει καθοριστικά τη νοοτροπία και τη στάση ζωής μου. Όπως, για παράδειγμα, το διήγημα «Ιατρός Φερναντέζ». Η υπόθεσή του διαδραματίζεται σε μια αμερικάνικη χώρα, ίσως το Μεξικό. Ο ήρωας, γιατρός, παρατάει τις πολυτέλειες της πόλης και επιστρέφει στο χωριό για να είναι χρήσιμος στη φτωχολογιά. Οι κάτοικοι του χωριού αισθάνονται ανακούφιση με την επιστροφή του γιατί θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν την ελονοσία και τις αρρώστιες της υπαίθρου. Εκείνος, θα ξεσκονίσει το ιατρείο στην καλύβα που παίζει αυτό το ρόλο και θα ξανακρεμάσει απ΄ έξω την πινακίδα που γράφει «Ιατρός Φερναντέζ».

                Εκδότης του περιοδικού ήταν ο συγγραφέας παιδικών βιβλίων Άλκης Τροπαιάτης. Η καταγωγή του ήταν από τα Τρόπαια Αρκαδίας, εξ ου και το επώνυμό. Είχε γεννηθεί το 1909 και εγκατέλειψε τα εγκόσμια το 1999. Κάποτε, προς τα τέλη της δεκαετίας του 80, βρήκα τον αριθμό του τηλεφώνου του στον κατάλογο και μίλησα μαζί του. Εγώ, ένας τριανταπεντάρης που όταν ήταν πιτσιρίκος διάβαζε το «Μπράβο». Χάρηκε, όπως και εγώ. Τον ρώτησα για την υγεία του, «γεράσαμε, δύσκολα τα πράγματα, έσπασα και το πόδι μου προσφάτως…». Τώρα τελευταία έπεσε στα χέρια μου μια ανθολογία του Περάνθη, από την οποία έμαθα ότι ο Άλκης Τροπαιάτης ήταν και ποιητής. Μεταφέρω από αυτή την ανθολογία το ποίημά του «Για ένα παράθυρο», το οποίο ας αποτελέσει ένα φόρο τιμής στη μνήμη του.

               Κύριε

               ευδόκησε ν΄ ανοίξω ένα παράθυρο

               ένα τόσο δα παράθυρο

               που να διαπερνά μια αχτίδα από φως

 

                Μια αχτίδα γλυκειά

                σαν ένα χαμόγελο παιδιού,

                ζεστή σαν τον κόρφο κοριτσιού,

                άγια σαν το γάλα από τα στήθη μιάς νέας μητέρας.

 

               Τόσα χρόνια τώρα

               πολεμώ να γκρεμίσω τα τείχη που μ΄έπνιξαν

               κι έχω απομείνει ένας Δαβίδ με συντριμμένη φαρέτρα.

 

               Οι σαϊτες που τόξεψα,

               γύρισαν όλες ανήμπορες πίσω.

               Τα όνειρα που μου φόρτωσες,

               τα ανάλωσα όλα ένα προς ένα.

               Με τι να γεμίσω πια την άδεια φαρέτρα μου;

 

               Πως  να σου γυρίσω πίσω το τάλαντο που μου δάνεισες;

               Έχω απαυδήσει να μάχομαι τ΄ ακαταμάχητα.

               Κουράστηκα να μην πιστεύω πια σε τίποτα.

               Ευδόκησε, Κύριε, να ξαναγεννηθώ πριν μ΄ αφανίσεις…

 

         Μετά από αυτή τη μεγάλη παρένθεση για να γράψω για το «Μπράβο» και τον ΆλκηΤροπαιάτη, έρχομαι ξανά στο ΄72 και στην «Τελευταία στιγμή». Εκείνο τον καιρό θαύμαζα τα αγωνιστικά αυτοκίνητα και τα ράλι. Βρήκα λοιπόν σε ένα «Μπράβο» κάποιο διήγημα με τέτοιο θέμα και το διασκεύασα ελαφρώς ώστε να ταιριάζει με τον τίτλο που μας δόθηκε. Μια περίληψή του έχει ως εξής:  Στην κρίσιμη τελευταία κούρσα οι δυο διεκδικητές του τίτλου παίζουνε στο δευτερόλεπτο τη νίκη. Σ΄ ένα απομακρυσμένο σημείο της πίστας, ο προπορευόμενος φεύγει από το κατάστρωμα του δρόμου, προσκρούει στα προστατευτικά και το αυτοκίνητο παίρνει φωτιά. Η νίκη είναι στο πιάτο του δεύτερου, ο οποίος «την τελευταία στιγμή» κυριαρχείται από το αίσθημα της ανθρωπιάς, ακινητοποιεί με τεράστια δυσκολία τον όχημά του και κατευθύνεται προς το φλεγόμενο για να βοηθήσει τον μέχρι πριν λίγα δευτερόλεπτα πρώτο, να σωθεί. Άρεσε το διήγημα. Και στην Καβουνίδου, που το επαίνεσε, και στους φίλους μου στην αίθουσα. Και επίσης, σημαντικό κι αυτό, δεν φάνηκε να έχει υποψιαστεί κανείς ότι ήταν κλεμένο!

 

        Το επόμενο διήγημα είχε τίτλο «Το μοιραίο λάθος». Αποφάσισα να αυτοσχεδιάσω και να μην κλέψω. Η υπόθεση που σκάρωσα εξελισσόταν σε ένα νησί της Αμερικής όπου ο Ισπανός έπαρχος και οι συν αυτώ, διοικούσαν απολυταρχικά χωρίς να σέβονται τις τοπικές συνήθειες και παραδόσεις. Μοιραίο λάθος! Οι αυτόχθονες εξεγέρθηκαν και με βίαιο τρόπο κατέλυσαν την εξουσία των Ισπανών και τους εκτέλεσαν. Εκεί λοιπόν που περίμενα επαίνους, η Καβουνίδου: « Καλά δεν μπορούσες να γράψεις κάτι δικό σου; Έπρεπε να αντιγράψεις από αλλού; Που πήγες και το βρήκες αυτό το διήγημα;» Τι να πω κι εγώ; «Μα…». Δεν μπορούσα να αποδείξω ότι ήταν δικό μου. Έμεινα με την ικανοποίηση ότι κάτι δικό μου, «πέρασε» για δημοσιευμένο διήγημα. Αυτό δηλαδή που ειπώθηκε για το «Μοιραίο λάθος» ταίριαζε για την «Τελευταία στιγμή». Και τούμπαλιν. Τι μοιραίο λάθος κι αυτό!

 

                                                                                      Κώστας Μάνης 

                                                                                                       Γενάρης  2015